Eén van de belangrijkste eigenschappen van perceptie is het vermogen om zaken van elkaar te onderscheiden; licht en donker, stilstand en beweging, stilte en lawaai. Als mens hebben we daarenboven ook het vermogen om distincties te maken in de geest: zelf en ander, oorzaak en gevolg, goed en slecht, … Dat vermogen biedt ons ongekende mogelijkheden, maar brengt ons ook vaak in verwarring. Hoe leren we dat onderscheid goed gebruiken?
 
“What’s the difference, that makes the difference?” is een vraag die systeemtheoreticus en filosoof Gregory Bateson stelde, in een conversatie met Alfred Korzybski in zijn boek “Steps to an Ecology of Mind” (1972). Wie zich verdiept in de principes en technieken van Neuro-Linguïstisch Programmeren (NLP) kent de vooronderstelling van Korzybski “The Map is not the Territory” of “De Kaart is niet het Gebied”.
 
Aan de hand van deze metafoor maakt Korbyski de distinctie tussen de ‘kaart’ (de overtuigingen) en het ‘gebied’ (de werkelijkheid). Een belangrijk onderscheid, want in de hoofden van veel mensen is wat ze geloven ook de werkelijkheid. Wanneer je de werkelijkheid te verwart met je eigen perceptie, de betekenis die je geeft en de overtuigingen die je hieruit extrapoleert, verwar je meteen ook jouw zelfperceptie, perceptie over anderen, perceptie van anderen over jou enzovoort.
 
Je hoort verwarde mensen dingen zeggen als:
 

• “Jij maakt mij kwaad!”
• “Je bent veranderd… en ik heb het daar moeilijk mee.”
• “Ik voel mij beledigd door jou!”
• “Jouw gedrag is ongepast.”
• “Ik denk niet dat je begrijpt wat ik bedoel.”
• …

 
Met andere woorden; mensen die werkelijkheid met betekenis verwarren brengen zichzelf in problemen die niet eens in de werkelijkheid bestaan. Ze bestaan enkel in hun eigen hoofd; op hun ‘kaart’. Wanneer ze voorbeelden zien van situaties, gedrag, werkwijzen en overtuigingen die niet overeenstemmen met hun eigen overtuigingssysteem ontstaat cognitieve dissonantie. Dat is de onaangename spanning die je voelt wanneer jou ‘kaart’ niet overeenstemt met het ‘gebied’.
 
Dat onaangename gevoel bestaat enkel in jou. Jouw overtuigingen bestaan enkel in jou. Jouw perceptie bestaat enkel in jou. Je mag daar best wel uiting aan geven. Maar je hoeft die onvrede, die enkel in jou bestaat, niet op te leggen op anderen.
 
Want daar loopt het soms wel ’s mis… Misschien ken je zelf ook voorbeelden van mensen of situaties waar werkelijkheid en overtuigingen door elkaar gehaald worden. Sterker nog; er zijn mensen die er prat op gaan dat zij ‘de waarheid’ kennen; religieuze fanatiekelingen, politici, CEO’s, presidenten, … en waarna toch blijkt dat hun ‘waarheid’ toch niet helemaal ‘werkelijk’ is.
 
Wat is het onderscheid dat het onderscheid maakt?
 
Dat is de vraag waarmee Bateson ons uitdaagt. Wat is het verschil tussen:
 

• Zelf en ander?
• Denken en doen?
• Deel en geheel?
• Bewust en onbewust?
• Moeten en kunnen?
• Proces en inhoud?
• Werkelijkheid en overtuiging?
• Oorzaak en gevolg?

 
Door jezelf dergelijke vragen te stellen, verrijk je jouw eigen ‘kaart’. Door het aanbrengen van verrijkende distincties op jouw mentale ‘kaart’ open je je eigen perceptie-filter. Geef je nieuwe betekenis aan wat je percipieert. Vergroot je jouw mogelijkheden en opties. Verhoog je jouw vermogen om gerichter en effectiever te communiceren.
 
Misschien heb je zelf ook af en toe zaken met elkaar verward… Maar nu je ook bewust bent dat je als mens over het vermogen beschikt om in jouw geest distincties te maken… welke distincties helpen jou dan vooruit?

Ik krijg toch regelmatig de vraag: "Wat is NLP?" En dan zeg ik: "Zeer goed dat je mij deze vraag stelt."

Wanneer je deze vraag in Dr. Google intikt, krijg je heel wat diverse antwoorden. Zelf beschouw ik NLP, wat staat voor ‘Neuro-linguïstisch Programmeren’ als een toolbox waarmee je effectiever kan communiceren, sneller kan leren en menselijk gedrag correct kan interpreteren en makkelijk kan beïnvloeden. Het meest bijzondere aan NLP is evenwel, dat ze mij een hele set van bruikbare denk- en werkkaders aanreikt waarmee ik een groter scala aan mogelijkheden heb om te reageren op mensen en op de wereld.
Deze toolbox werd oorspronkelijk ontwikkeld door Richard Bandler en John Grinder. Zij legden midden de jaren ‘70 de grondvesten van Neuro-linguïstisch Programmeren door de strategieën die gebruikt werden door succesvolle therapeuten, trainers en communicatiespecialisten in kaart te brengen. Ze baseerden zich hiervoor op de technieken in principes die gebruikt werden in de cybernetica (voorloper van de artificiële intelligentie) en systeemtheorie.
Onder invloed van antropoloog en filosoof Gregory Bateson maakten ze gebruik van de vragen: “Hoe leer ik?” en “Hoe weet ik wat ik weet?” om de succes-patronen bij hun voorbeelden te observeren, te gebruiken, te coderen en te programmeren bij zichzelf en andere mensen.
Zo ontstond een methodologie waarmee elke NLP Practitioner en Master Practitioner in staat is om beperkende cogntieve patronen te herprogrammeren naar meer werkzame strategieën.
Als gecertificeerd NLP trainer heb ik intussen honderden mensen NLP technieken geleerd waarmee ze meer zelfvertrouwen krijgen, emotioneel intelligenter worden, effectiever kunnen commumniceren, mensen kunnen inspireren of gezondere relaties kunnen ontwikkelen.
Daarmee is NLP dus de ideale toolbox voor iedere mens die regelmatig omgaat met andere mensen daarbij met meer begrip en met betere grip wil handelen.
Om af te sluiten geef ik enkele vermogende denkkaders mee, die je zelf al kan inzetten:

• “Er is geen falen, enkel feedback.”
• “Energie gaat waar de aandacht gaat.”
• “Mensen maken de beste keuzes op basis van de informatie die ze op een gegeven ogenblik percipiëren.”
• “De kaart is niet het gebied.”

Van mijn deelnemers krijg ik vaak de volgende feedback: “Er is het leven vóór de NLP opleiding, en er is het leven na de NLP opleiding.” Daarmee geven ze mee dat een NLP opleiding niet enkel nieuwe skills aanreikt. Het brengt je dichter bij het vervullen van je volle potentieel. Dankzij NLP word je je immers bewust van innerlijke vermogens waarvan je nog niet vermoede dat je ze had.

Op aanraden van vrienden NLP'ers trok ik enkele jaren geleden naar het zonnige San Diego (California) om deel te nemen aan 'Trance Camp' van Stephen Gilligan. Deze bijzondere ervaring heeft mijn interesse aangewakkerd om mij verder te verdiepen in de indirecte hypnosetechnieken, zoals die door Milton Erickson werden ontwikkeld. Deze technieken geven je als NLP Practitioner of Master Practitioner een extra toolset waarmee je elke conversatie diep hypnotisch kan maken.

Als iemand die geïnteresseerd is NLP ken je wellicht ook de kracht van het Milton Model.

De voorbije maanden heb ik er mij op toegelegd om een bruikbare set van gesprekstechnieken te ontwikkelen waarmee je jouw gesprekspartners heel makkelijk in een diepe trance kan brengen. Zodat blokkades en weerstanden opgelost geraken en dat je hen onbewust toegang laat krijgen tot vermogende overtuigingen, persoonlijke resources en gewenste uitkomsten.

In de tweedaagse 'Deep Trance' training leer je effectieve technieken om mensen te leiden, te coachen, te dromen… in gelijk welke situatie: een diepgaand gesprek, een vriendin met problemen, een verkoop, een onderhandeling of coaching. En let erop; deze lijst is niet limitatief :-)

Deze opleiding is specifiek bedoeld voor mensen die al vertrouwd zijn met hypnose en/of NLP.

De tweedaagse 'Deep Trance' opleiding vindt plaats op 28 en 29 augustus 2018. En hopelijk is het dan even zonnig als toen ik destijds drie weken 'in trance' doorbracht in het zuiderse, zonnige California. Maar hopelijk wordt het wel niet zo warm… we kunnen nog altijd de jacuzzi bovenhalen mocht dat zo zijn ;-)

Klik op onderstaande link voor meer info, data en om je in te schrijven.
https://www.ubeon.com/nl/academy/nlp/masterclass/deep-trance

Ik kijk er naar uit om je ook te mogen verwelkomen op deze unieke opleiding!

NLP kent enorm veel toepassingsgebieden. Het zijn technieken die we kunnen toepassen vanaf we met mensen werken. Je kan NLP technieken op jezelf toepassen. Je kan NLP technieken gebruiken in interactie met anderen, in een één-op-één gesprek, bijvoorbeeld bij een onderhandeling, een functioneringsgesprek, een verkoopgesprek, een aanwerving- of solliciatiegesprek, … het maakt niet uit. Je kan NLP ook gebruiken met groepen mensen. Zelfs met hele grote groepen mensen, om hun gedachten en gevoelens te leiden.

Het toepassingsgebied van NLP is dus heel breed. Vanaf je met mensen werkt, kan je NLP gebruiken.

Wie zijn dan de mensen die NLP gebruiken? Verkopers, bedrijfsleiders, leerkrachten, coaches, trainers, communicatiespecialisten, marketeers, onderhandelaar, bemiddelaars, … noem maar op. Vanaf je met andere mensen te maken hebt in je job en/of je leven kan je NLP gebruiken.
​
We zien dat hier ook. We hebben heel veel mensen van diverse achtergronden. Maar jullie gaan een verbinding vinden dankzij NLP.

​NLP zal jullie een gemeenschappelijke taal bieden. Je zal merken dat je tijdens het doorlopen van deze NLP cursus op een andere manier zal kijken naar de werkelijkheid. Je zal plots merken dat je anders gaat reageren in bepaalde situaties; waar je vroeger misschien emotioneel zou reageren, zal dat nu anders zijn. Je zal wel zien… je zal het zelf meemaken!

In zijn boek "From Coach to Awakener" geeft Robert Dilts een goed overzicht van de diverse leiderschapsrollen die je kan aannemen. Eén van de voornaamste rollen is die van de sponsor. Het idee dat je als mens een sponsor kan zijn voor je medemens is zo oud als de mensheid zelf.
Het heeft vele namen gekregen; peterschap, mentorschap, coaching, training enz. Veel van deze klassieke termen kunnen echter gepercipieerd worden als een leerling-leermeester verhouding. Eén van mijn diepste grondgedachten is dat iedereen even-waardig is. Niemand heeft de wijsheid in pacht. Iedereen maakt een levenslang leerproces door. Daarbij kunnen we allemaal wel wat ruggensteun gebruiken. De beste manier om die te verzorgen is om elkaar daadwerkelijk ruggensteun te bieden.
Sponsorship is dus niet hetzelfde als iemand ‘helpen’. Het betekent ook niet dat je als sponsor iets meer of beter zou weten dan een ander. Het gaat er wel om dat je iets van jouw tijd aanreikt om 100% aandacht te geven aan iemand die daarom vraagt.

Sponsorship ≠ Sponsoring
Sponsorship is niet hetzelfde als “sponsoring”, wat doorgaans een commerciële transactie is. Beide termen kennen wel een gemeenschappelijke oorsprong; namelijk dat de sponsor gelooft in het potentieel van de gesponsorde en deze wil ondersteunen om dat potentieel te ontwikkelen. 
Ik geloof dat elkeen het potentieel heeft, en het ook verdient, om succesvol te zijn. Soms echter wordt de weg naar succes bemoeilijkt door obstakels en limieten. Je kan als mens geconfronteerd worden met beperkende gedragspatronen, beperkende overtuigingen, beperkingen in het systeem.
Misschien heb je het geluk dat jouw omgeving (thuis, werk) al heel wat handvaten aanreikt die hieraan kunnen verhelpen. Toch is het niet zo dat wat voor de ene goed werkt, ook goed werkt voor een ander. We zijn immers allemaal actief in diverse contexten, elk met een eigen achtergrond, ervaring en skillset.

Geef sponsorship-boodschappen
Daarom is het goed om een Sponsor te hebben. Iemand bij wie je altijd terecht kan. Jouw Sponsor zal jou bijstaan, niet om het werk uit je handen te nemen, maar wel om te challengen, denkkaders te verruimen, je te verbinden met anderen. Wanneer dat oprecht gebeurt, zal jouw sponsor dat doen zonder oordeel over wat, hoe en waarom je jouw doelen wil nastreven. 
Dat maak je Sponsor duidelijk door het geven van de volgende positieve Sponsorship-boodschappen:
- Ik zie jou!
- Ik geloof in jou!
- Ik waardeer jouw visie!
- Ik steun je in jouw ambitie!
- Je bent hier thuis!
- Je bent een waardevol lid van ons team!
- Wat je bijdraagt is belangrijk!
- Wat je bijdraagt is waardevol!

Aan de oppervlakte lijkt Sponsorship dus eenvoudig. Toch zal je merken dat het uitspreken van dit soort boodschappen niet altijd makkelijk is. Vaak heb je te maken met een oordeel, of ken de ‘de oplossing’ voor iemands probleem-situatie. Of soms wil je zelf streven naar een win-win.
Actief Sponsorship is belangeloze belangstelling. Zonder oordeel. Zonder het aanreiken van ‘de’ oplossing. Zonder streven naar een ‘winst’ voor jezelf en dat maakt Sponsorship een bijzondere uitdaging.
Als sponsor ontwikkel je een mindset van toegankelijkheid, ontvankelijkheid en los van oordeel. Je bent als het ware een actieve getuige van iemands ‘route’. 

Wherever it may go…
Maar wanneer je oprecht actief Sponsorship opneemt voor iemand, dan krijg je daar heel wat voor terug. Wederkerigheid is bij veel mensen immers een sterke impuls.

​Wil je meer weten wat Sponsorship kan betekenen voor jou en jouw organisatie?
Contacteer mij. Ik ben benieuwd naar jouw vragen.

Cold Reading
​In deze dagworkshop leer je de technieken waarmee het lijkt alsof je gedachten kan lezen. Je maakt kennis met de technieken die professionele mentalisten hanteren. Met heel veel interactie, toepassingsoefeningen en gevoel voor humor zal je horen, zien en voelen hoe je:

• iemands vertrouwen kan winnen
• snel en makkelijk verbinding en rapport kan creëren
• ‘geheime’ informatie kan uitlokken
• het kan laten lijken alsof je over extrasensory perception beschikt
• zelf Cold Reading kan doorprikken

Met deze workshop word je je niet enkel bewust van deze technieken, maar leer je ook hoe je ze zelf kan inzetten.

Voor wie snel vertrouwen wil winnen
Managers, bedrijfsleiders, investeerders, zakenpartners, klanten, leveranciers, politici,… We hebben er allemaal baat bij om samen te werken in vertrouwen. Door deze technieken win je snel dat vertrouwen.

Workshop door Stephan Vanhaverbeke
Stephan Vanhaverbeke is Managing Partner van ubeon en gecertificeerd NLP Trainer. Hij reikt in deze workshop unieke inzichten en technieken aan om sneller je gewenste uitkomsten te bereiken. Daarvoor bouwt hij op zijn uitgebreide ervaring in Neuro-Linguïstisch Programmeren en als Business Coach van zelfstandige ondernemers.

Praktische info
Programma

• 9u: onthaal
• 9u30: start workshop
• 12u30: broodjeslunch & netwerkmoment
• 17u: einde workshop

Wanneer? 26 september 2013
Waar? Cederdreef 9, 9230 Wetteren
Prijs? 385 euro excl. BTW

Leer systeemdenken om systemen beter te leren zien, begrijpen en op de juiste manier te beïnvloeden. In vorige artikels heb ik het belang van systeemdenken al aangehaald als kritische succesfactor om je als autoriteit op een bepaald vakgebied te positioneren.
 
Meer dan louter analyseren
De meeste mensen realiseren zich niet dat iedereen een geboren systeemdenker is. Dit houdt in dat je verbanden kan zien, relaties kan inschatten en cyclische feedbacklussen begrijpt. Dat vermogen wordt helaas niet even sterk ontwikkeld in het onderwijs dan bv. het logische en analytische denken.

Je kunt het zo zien: analytisch denken betekent dat je problemen oplost door alle informatie gedetailleerd te onderzoeken en op zoek gaat naar ‘het onderdeel’ van het systeem dat het probleem veroorzaakt. Los je dat ‘onderdeel’ op, dan heb het het hele systeem opgelost. Net zoals je je motor terug aan de gang krijgt door een bougie te vervangen. Vandaar dat de analytische benadering ook ‘reductief’ of ‘mechanistisch’ wordt genoemd.
 
Systeemdenken betekent dat je ervan bewust bent dat een probleem zich niet noodzakelijk in één enkel ‘onderdeel’ situeert, maar kan ontstaan door de complexe wisselwerking van vele onderdelen in het systeem. Voorbeelden van dergelijke complexe systemen zijn de markten, het weer en de natuurlijke ecologie. Met behulp van systeemdenken ga je op zoek naar de patronen, de onderliggende dynamica en de systemische interactie die bepaalde gedragingen sturen. Vandaar dat de systemische benadering ‘integraal’ en ‘holistisch’ is.
 
Hoe leer je systeemdenken?
Systeemdenken leer je door je hersenen te oefenen. Niet uit een boek dus. Helaas is het trainingsaanbod in onze contreien heel beperkt, in tegenstelling tot de ons omringende landen. Gelukkig kan je systeemdenken leren bij bedrijfsadvies- en opleidingsbureau ubeon. Met onze Masterclass Systeemdenken kun je er terecht als beginner of als geavanceerd systeemdenker.
 
Wat kan je met systeemdenken?

• complexe dynamieken sneller doorgronden
• de juiste strategische beslissingen nemen
• je organisatie duurzaam performanter maken
• flexibel inspelen op een snel veranderende business
• enz.

 
Start vandaag nog je leertraject! 
Leer systeemdenken om je positie als leidinggevende of manager te verstevigen. Leer systeemdenken om met meer inzicht en overtuiging jouw collega’s en klanten te leiden naar concrete, systemisch doordachte strategieën en oplossingen!
 
Neem deel aan de eerstvolgende Masterclass Systeemdenken.
https://www.ubeon.com/nl/academy/systeemdenken

Om je als autoriteit over een bepaald systeem te positioneren, is het essentieel dat je dat systeem beschrijft. In dit artikel leer je de processen in een systeem stap voor stap systemen beschrijven.
​
Het is de bedoeling om zo veel mogelijk informatie over een proces op één pagina te krijgen. Als je een proces té gedetailleerd probeert te beschrijven, verliest het zijn waarde omdat mensen minder geneigd zijn om zo’n uitgebreid verslag te lezen en te gebruiken. Zij willen een overzicht, een schets van wat iemand moet doen bij het gebruik van een bepaald proces. Deze  schets moet echter wel ruimte laten voor jou, als systeemexpert, om iemand ook alle fijne details aan te leren.
 
Maak hiervoor gebruik van het schema dat je verder in dit artikel kunt vinden.

​De ‘grenzen’ van het proces beschrijven
Het eerste wat we bepalen zijn de grenzen van het systeem. We beschrijven hiervoor wat het systeem doet, wat de voordelen zijn en wie betrokken is.
 
Het ‘wat’ is bedoeld om een beeld van het eindresultaat van het systeem te creëren in andermans hoofd. Dit is een korte uitdrukking, van één of twee zinnen, die begint met ‘Dit proces zorgt voor…’.
Als we als voorbeeld van een systeem ‘de baby de fles geven’ nemen, dan beschrijf je bij ‘wat’: “Dit proces zorgt ervoor dat de baby voeding krijgt.”
 
Dan volgt het ‘waarom’. Dit is de zin of motivatie achter het proces. Wij willen in een paar woorden iemand overtuigen welke voordelen het proces met zich meebrengt. In ons voorbeeld zegt de ‘waarom’ dat de fles geven snel en gemakkelijk is, gedelegeerd kan worden en dat je precies weet hoeveel je baby eet.
 
Vervolgens belichten we het ‘wie’. Hier lijsten we simpelweg op wie betrokken is in en wie verantwoordelijk is voor bepaalde processen in het systeem. Je kan de verantwoordelijken oplijsten zoals Sales Manager of Productiearbeider. Schrijf ‘De resultaten worden gerapporteerd aan’, en verwijs naar de manager voor die persoon, bv. de Sales Manager of de Productiemanager.
 
In het voorgaande voorbeeld schrijf je gewoon ‘de baby’. De baby zal mij immers meteen duidelijk maken of ik goed werk verricht.
 
De variabelen in het systeem beschrijven
Aansluitend komt het ‘waar en wanneer’.  Dit verwijst naar alle standaarden die we willen meten in termen van tijd, timing of duur. Het kan ook geplande tijden inhouden, bv. wanneer het systeem moet worden gevolgd. In ons voorbeeld stellen we dat baby elke 4 uur de fles moet krijgen. De gemiddelde duurtijd is 15 minuten, ‘s nachts wordt 1 cyclus overgeslaan.
 
Hierna volgt het ‘hoeveel-gedeelte’. In dit deel omschrijven we alles wat numeriek of meetbaar is, bv. prestatie-eisen, resultaten, cijfers of statistieken. In ons voorbeeld moeten we gebruik maken van een vaste verhouding van water en melkpoeder. Ook de opwarmingstijd voor een flesje melk wordt genoteerd.
 
Ten slotte beschrijven we het ‘welk-gedeelte’. Hier lijst je alle hulpbronnen die het systeem nodig heeft. In ons voorbeeld hebben we de volgende opgelijst: flesjes, fopspenen, mineraalwater en melkpoeder.
 
Vul je A4 in volgens de hierboven beschreven stappen, gebruik makend van het model dat je hiernaast kunt vinden.
 
De voortgang van het proces beschrijven
Zodra we de grenzen van het proces hebben vastgesteld (bovenaan het blad), zijn we klaar om verder te gaan naar het hoofdgedeelte: het ‘hoe-gedeelte’. Hier lijsten we alle stappen van het proces op. Je hoeft zeker niet elk klein ‘hoe-detail’te beschrijven. We willen gewoon een overzicht, een schets van het algemene proces. Hou er wel rekening mee dat dit document als trainingstool is ontworpen om te gebruiken voor het systeem aan iemand anders aan te leren. De kleinere details kunnen mondeling worden meegegeven in het leerproces. Laten we verdergaan met het voorbeeld over ‘de baby de fles geven’.

• Stap 1 van het ‘hoe-gedeelte’ is uniek. Het is niet wàt je doet maar in plaats daarvan de gebeurtenis die het proces activeert. In dit proces is de eerste stap: ‘Morgenstond, de baby wordt wakker!’
• Stap 2 is waar we eigenlijk beginnen met de stap-voor-stap van het ‘hoe-gedeelte’ van het systeem. Als je hulp nodig hebt bij het opstellen van deze lijst, stel jezelf dan de vraag: “Wat is de volgende stap?” Schrijf die stap op en vraag jezelf dan weer hetzelfde af. In ons voorbeeld gaat de volgende stap als volgt: ‘Neem een proper flesje en speen. En wat is nu de volgende stap?
• Stap 3 is “Vul het flesje met 120 ml water.” Wat is de volgende stap?
• Stap 4 is “Warm het water 30 sec. op aan 900 Watt.” Wat is de volgende stap?
• Stap 5 is “Doe 3 schepjes melkpoeder in het water en draai de speen op het flesje.” Wat is de volgende stap?
• Stap 6 is “Schud het flesje gedurende 2 minuten.” Wat is de volgende stap?
• Stap 7 is “Ga de baby halen en doe het een slabje aan.” Wat is de volgende stap?
• Stap 8 is “Laat de baby drinken.” Wat is de volgende stap?
• Stap 9 is “Wanneer het flesje halfleeg is laat je de baby boeren.” Wat is de volgende stap?
• Stap 10 is “Kijk of het flesje leeg is. Indien niet, herhaal je stap 8. Indien wel, laat je de baby nogmaals boeren.”

 
Let zeker op het gebruik van bullets om snel verschillende ideeën aan te halen. Dan zal de rest van het proces zich stap voor stap ontvouwen. Van hieraf aan blijf je jezelf afvragen wat de volgende stap zal zijn en zo blijf je doogaan tot je het eindresultaat van het proces bereikt. Je vraagt je waarschijnlijk af wat we gaan doen als er heel veel stappen zijn en je dit niet op één pagina kan krijgen. Mijn eerste tip: vraag jezelf af of het proces kan of mag worden opgedeeld in kleinere processen.
 
In dit voorbeeld is het onredelijk om alle stappen van zowel ‘de baby de fles geven’ én ‘de baby halen’ op dezelfde pagina te proppen. ‘De baby halen’ kan immers ook een uitgebreid proces zijn (ik spreek uit ervaring). Daarom behandelen we die processen afzonderlijk.
 
Maak een eenvoudige schets van de processen die deel uitmaken van je systeem, bv. d.m.v. een stroomdiagram. Let daarbij op de testen, de keuzes en de stappen die je herhaaldelijk moet uitvoeren.